Pozycja „Mikrokosmos wiersza. Interpretacje poezji współczesnej” Piotra Michałowskiego wydaje się publikacją bardzo przełomową. Według konceptu autora fundamentem zawartych w niej rozważań nie są próby całościowego ujęcia dorobku ostatnich pokoleń twórców lecz liryczny konkret – cała uwaga badacza skupiła się na poszczególnych tekstach w celu skonstruowania ich spójnego „portretu”. Już w tym momencie warto zauważyć silnie widoczny dydaktyzm tej książki. Jej celem jest nauczenie hipotetycznego czytelnika sensualnego obcowania z tkanką lirycznego wyznania bez pośpiechu i z pełnym skupieniem.

Zostały tutaj omówione utwory Bolesława Leśmiana („Tęcza”), Ewy Lipskiej („Na szczęście”), Zbigniewa Herberta („Głos”, „Wyspa”), Heleny Raszki („Logiczny układ”), Mirona Białoszewskiego („Przejście 2”), Anny Piwkowskiej („Kolejka elektryczna”), Krzysztofa Kamila Baczyńskiego („*** [Gdy za powietrza zasłoną]”), Jerzego Ficowskiego („Kolejka”), Witolda Wirpszy („Purpurowy zbiór legend”), Czesława Miłosza („Piękna nieznajoma”, „Przepis”, „TO”), Wisławy Szymborskiej („Wypadek drogowy”), Bohdana Zadury („Zbuntowane komórki”), Jacka Podsiadły („Kadra na mecz z Francją została już powołana…”), Anny Frajlich („Elegia o kaflowym piecu”),  Ryszarda Krynickiego („Mój przyjaciel odcina się od świata”), Marcina Świetlickiego („M – w sierpniu”), Tadeusza Dąbrowskiego („Geologia”), Stanisława Barańczaka („Jakieś Ty”, „To, co jest wierszem nie do pomyślenia”), Edwarda Balcerzana („Poeta”) a więc twórców znanych, szanowanych i wielokrotnie interpretowanych. Tom ten wprowadza jednak tak zwaną „nową jakość” dzięki swojemu rozpatrywaniu „wszelkich” możliwych sensów.

Jak wiadomo do dnia dzisiejszego teoretycznie nie została radykalnie wyznaczona granica pomiędzy przypuszczeniami interpretacyjnymi (nadinterpretacją) a „właściwą” i „dobrą” analizą, pełnym zdekodowaniem znaczeń utworu. Z tego powodu, iż istnieje wiele teorii na ten temat niemożliwym jest ocenienie zawartych w analizowanym tomie szkiców. Warto jednakże zauważyć, że ich autor balansuje niekiedy pomiędzy dwiema, wymienionymi wcześniej, przestrzeniami; ociera się także o zbyt dalekosiężne ujmowanie przesłanek zawartych w wierszach. Jednak w gruncie rzeczy czytelnik niniejszego zbioru dostaje do rąk tom bardzo przydatny w niewątpliwie trudnej nauce analizy tekstów literackich, wspaniale zorganizowany pod względem tematycznym. Zebrane tutaj dwadzieścia trzy szkice podzielone zostały na odrębne działy oscylujące wokół tematu przyrody (poznania jej przez człowieka – czytelnika), miłości (prawdopodobnie najsilniejszego uczucia doprowadzającego wielokrotnie do śmierci), dojrzewania tożsamości ludzkiej, dojrzewania fizyczno-intelektualnego oraz „burzliwego” nurtu autotematycznego traktującego o roli, miejscu poety w świecie i istocie jego wytworów. Jako, że na każdą analizę poświęcono około dziesięć stronic widoczne jest oczywiste zaangażowanie interpretatora – każdy utwór analizowany jest z wielu perspektyw (pomagających w dotarciu do samego sedna) z zachowaniem i wykorzystaniem możliwych kontekstów, w szczególności filozoficznego, intertekstualnego, religijnego oraz historycznego.

Z nieznanych mi względów do niniejszego tomu został dodany artykuł pod tytułem „Między szkołą interpretacji a interpretacją w szkole”, który wraz z zamieszczonymi na końcu publikacji „Propozycjami do konspektów lekcji interpretacji” wskazuje na to, iż książka ta adresowana jest przede wszystkim do ludzi zajmujących się nauczaniem języka polskiego w szkołach co wydaje się pewnym nieporozumieniem. W eseju tym autor argumentuje, iż nadrzędnym celem edukacji polonistycznej jest opanowanie przez uczniów technik pełnego „czytania” tekstów kultury w późniejszym życiu, co nota bene wydaje się słuszne lecz całkowicie nieprzystające do rzeczywistości współczesnego polskiego szkolnictwa. Dziwne jest więc, że w swoim autorskim zbiorze interpretacji Piotr Michałowski zamieszcza dla nauczycieli gotowe plany lekcji w gruncie rzeczy z założenia odrzucających nietuzinkowe myślenie uczniów w pełni predestynowanych do wysnucia całkiem odmiennych tez niemieszczących się w programie.

Autor: Przemysław K.

Piotr Michałowski “Mikrokosmos wiersza. Interpretacje poezji współczesnej”,Oficyna Wydawnicza Impuls, Kraków 2012, s. 284